ЖӘНІБЕК ХАН (XV ғ. басы - 1470 ж.) - қазақ хандығының негізін салушылардың бірі. Барақ ханның баласы, Орыс ханның немересі. Ол Кереймен бірлесіп, өздеріне тәуелді көшпелі және жартылай көшпелі елдің бір тобын біріктіріп, XV ғасырдың 50-60 жылдарында Моғолстанға көшіп кеткен. Моғолстан ханы оларға Шу алқабы мен Қозыбасыдан жер бөліп берді. Көп үзамай Жәнібек хан мен Керей ханның қол астындағы халық саны 200 мыңға жетеді. Жәнібек пен Керей ханның күшеюінен қауіптенген Әбілхайыр 1468 жылы бүларға қарсы жорыққа аттанды, бірақ жол-жөнекей кенеттен қайтыс болды. Осы оқиғадан кейін олар Дешті Қыпшаққа қайтып оралды. Көп ұзамай билік қайтадан Орыс хан ұрпақтарына ауысты. Бұл хандардың ұрпағы Шайбан әулетімен үзбей 30 жылға жуық күрес жүргізді. 

ЖАНИБЕК ХАН (нач. XV в. - 1470) - один из основателей Казахского ханства, потомок хана Уруса, младший сын Барак хана. С захватом власти в Дешт-и Кыпчаке шайбанидов Абулхаиром часть кочевого населения во главе с султанами Жанибеком и Кереем отделилась и откочевала в Моголистаң обосновавшись в долинах реки Чу и Коз-Баши. Своей деятельностью Жанибек-хан и его сподвижники содействовали политическому объединению казахов и образованию Казахского ханства.

Истеми – каган ( 554 — 576 ) - был правителем западных территорий Тюркского каганата и господствовал над согдийцами. Носил титул ябгу-кагана - западно-тюркский титул верховного правителя. Во время своего правления Истеми установил дипломатические отношения с Персидской и Византийской империями, нанёс поражение эфталитам. Был братом Бумын-кагана. Имя хана Истеми не тюркское, а угорское, и является названием духа-предка. После его смерти Кара-Чурин унаследовал верховную власть на западе и титул Тардуш-хана, после чего перестал ходить в дальние походы.

ҚАЗЫБЕК БИ КЕЛДІБЕКҰЛЫ (Қаздауысты Қазыбек) (1667-1763) - Орта жүздің бас биі. Ол -қазақ пен қалмақ хандықтары атысып-шабысып тұрған жаугершілік заманда елшілікке жүріп, көршілес екі елдің арасын уақытша болса да бітімге келтірген парасатты мәмлегер. Қазыбек би замандастары Төле би, Әйтеке билермен бірге қазақ рулары мен тайпаларын Тәуке ханның қол астына топтастырып, туысқан қарақалпақ, қырғыз елдерімен одақ жасап, қазақ хандығының беделін көтерген. Қаракерей Қабанбай, Қанжығалы Бөгенбай, Шақшақ Жәнібек батырлармен бірге халық жасақта рын құрысып, жоңғар басқыншыларына қарсы халық-азаттық күресін ұйымдастырушылардың бірі. Қазақ қауымының қарым-қатынасын реттейтін «Жеті жарғы» атты әдет-ғұрып заңдарының жинағын жасауға қатысты. Ол халықтың ақыл-ойын, ауыз әдебиетін, мәдениетін дамытуға игі ықпал жасаған. Өткір тілдігі мен шешендігі үшін Қаз дауысты Қазыбек атанды. Түркістандағы Қожа Ахмет Ясауи кесенесінде жерленген. 

КАЗЫБЕК БИ КЕЛЬДИБЕКУЛЫ (1667-1763), главный бий Среднего жуза, советник казахского хана Тауке. Известен как посредник, которому удалось заключить временное перемирие во время вооруженных столкновений казахского и калмыцкого ханств. Вместе с биями Толе и Айтеке боролся за укрепление казахского ханства путем объединения под властью хана Тауке разрозненных казахских родов и племең за союз с братскими каракалпакскими и киргизскими племенами. Был одним из организаторов народно-освободительной борьбы против джунгарских завоевателей. Совместно с батырами Кабанбаем (род каракерей) и Богенбаем (род канжыгали) создал народное ополчение. В числе 7-ми главных биев Ханского совета в Туркестане принял участие в составлении "уложения хана Тауке"- свода законов "Жеты-Жаргы". Был искусным оратором, за что прозван "Звонкоголосым" ("Каздауысты") Казыбеком. Сохранилось множество изречений, афоризмов, образцов ораторского искусства Казыбек бия. Похоронен в мавзолее Кожа Ахмеда Ясави (г. Туркестан).

КҮРМАНҒАЗЫ Сагырбайүлы (1806—1879) — қазақтың күйші-композиторы, домбырашы, халық музыкасындагы аспаптық музыканыц (куйдің) классигі. Аягашқы үстазы Хан Базар (Орда) куйшісі — Үзақ. Кейіннен Үзақпен бірге ел аралап, домбырашылық өнер сайысына тусіп, журтшылық назарына ілігеді. Бөкей ордасындагы атақты халық куйшілері Байбақты, Байжума, Баламайсан, Соқыр Есжан, Шеркештің куйлерін уйреніп, орындаушылық шеберлігін шыңдады. Ел аузындагы аңыздарга қараганда Курмангазының алгашқы шыгармаларының бірі -«Кішкентай» куйі 19 гасырдың 30 жылдарындагы шаруалар көтерілісін бастаган Исатайга арналган. «Ақбай», Ақсақ киік», «Көбік шашқан», « Турмеден қашқан», «Адай» куйлерінде нурлы болашақ, азат өмірді аңсаган халықтың уміті, өмір тартысы суреттеледі. Халық арасында есімдері белгілі Дина, Мамен, Көкбала, Меңетай, Меңқара, Сугірәлі, Тогайбай, Шора, тагы басқа ақындар өздерін Курмангазының шәкірттері санаган. Куйшінің атымен аталатын қазақтың халық аспаптар оркестрінің орындауыноа Қурмангазы шыгармалары бүкіл жер жүзіне тарады. 

КУРМАНГАЗЫ (1806-1879) Сагырбайулы — великий казахский композитор, исполнитель кюев, домбрист, классик казахской инструментальной (кюй) музыки. Первым его наставником был исполнитель кюев Хан Узак. Странствуя вместе с Узаком, Курмангазы принимает участие в состязаниях домбристов и постепенно завоевывает внимание ценителей искусства. Совершенствуя наигрыши у известных народных исполнителей кюев Букеевской Орды Байбакты, Байжумы, Баламайсана, Сохур Есжана, Шеркешти, он проявляет свою одаренность. По легенде, одним из первых сочинений Курмангазы явился кюй «Кишкентай» («Малый»), посвященный Исатаю, предводителю восстания бедняков в 30-х гг. XIX века. В кюях «Акбай», «Аксак киик» («Хромой сайгак»), «Вспенившееся море», «Побег из тюрьмы»), «Адай» (род Младшего жуза) языком музыки обрисовываются светлые горизонты будущего, чаяния народа о свободной жизни, борьба и перипетии существования. Популярные в народе акыны-домбристы Дина, Мамен, Кокбала, Менетай, Менкара, Сугирали, Тогайбай, Шора и ф. считают себя учениками Курмангазы. Произведения Курмангазы широко распространяются по всему миру благодаря их блестящему исполнению одноименным Государственным оркестром казахских народных инструментов.

КҮЛЕНОВ АХАТ (15.04.1932, Павлодар) - инженер-металлург, КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1985), Халық қаһарманы (1994), Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген өнертапқышы. Инженерлік академияның корреспондент-мүшесі. Қазақ тау-металлургиялық институтын бітірген (1956). Еңбек жолын қарапайым қызметкер жолынан бастап Өскемен қорғасын-цинк комбинатының президенті қызметіне дейін көтерілді (1956-98). Октябрь Революциясы, Еңбек Қызыл Ту ордендерімен және тағы басқа медальдармен марапатталған.

МУСИН ШАХАН ӘЛІМХАНҮЛЫ (27.12.1913, Павлодар облысы, Май ауданы.Үлкен Ақжар ауылы) - актер, Қазақ ССР-нің халық әртісі (1966). Актерлік жолын 1934 ж. Семей облыстық қазақ драма театрынан бастады. Ол осы театрдың іргетасын қалаушылардың бірі. Тұңғыш рөлі - І.Жансүгіровтің «Кек» атты пьесасындағы Бидахмет, 1934 жылы Семей облыстық драма театрында Арыстан, Есен (М.О.Әуезовтің «Айман-Шолпаны» мен «Еңлік -Кебегінде»), Әбіш (Б.Ж.Майлиннің «Шұғасында») рөлдерін ойнады. Сахнада негізінен творчестволық интелегенция өкілдерінің бейнелерін жасады. Оның ойнаған рөлдері поэзиялық әуен мен романтикалық серпінге толы. Ақан (Ғ.Мүсіреповтің «Ақан сері -Ақтоқтысында»), Сырым (Әуезов пен Л.С.Соболевтің «Абайында»), Махамбет (Ғ.Слаповтың «осы аттас пьесасында»), Сапар (Т.Ахтановтың «Сәулесінде»), Әпенде (Назым Хикметтің осы аттас пьесасында), Моцарт (А.С.Пушкиннің «Шағын трагедияларында») рөлдері осы бағытта шешім тапты. Ол ақындық өнермен де айналысып, көптеген өлеңдер жазды. Мәскеуде өткен қазақ әдебиеті мен өнерінің онкүндігіне қатысты. 1954 жылдан киноға түскен: Рүстемов («Бұл Шұғылада болған едіде», 1955), Сапаров («Біз осында тұрамызда», 1956), Баймағанбет («Шоқан Уәлихановта», 1957), Профессор («Ұланда», 1977), Ректор («Қосымша сауалдарда», 1979) Төле би («Жазушы асығадыда», 1 9 8 0 ) т . б .

Одним из выдающихся сынов казахского народа, забытых во времена тоталитарной системы, является Мухаммед Хайдар Дулати, живший и творивший в сложную эпоху. Полное имя Дулати звучало Мырза Мухаммед Хайдар бон Мухаммед Хусаин Дуглат Кореген. Родился Дулати в 1499 году христианского летоисчисления в Ташкенте, ушел в лучший мир в 1551 году в Индии. Дулати является представителем древнего казахского племени Дулат, которое играло важную роль в образовании первого Тюркского каганата. По словам великого Бабура М.Х.Дулати был разносторонне образованным человеком, хорошо знал прошлую и современную историю Казахстана, Средней Азии, Моголистана, фольклор и мудрость своего народа. Дулати был прекрасным историком и писателем своего времени. Свидетельством его высокого образования и обширных знаний истории и культуры народов Евразии является его знаменитый и замечательный труд "Тарихи Рашиди", написанный в зрелом возрасте в 1541-45 годах в Кашмире на персидском языке, который тогда для тюркского мира служил языком науки и культуры. В этом труде он оставил для потомков бесценные сведения - описание истории Моголистана и Кашгара второй половины XIV - первой пол. XVI века. Этот труд широко использовался многими авторами в XVI-XX веках как первоисточник по истории огромной территории расселения тюркских и соседних народов, он не теряет актуальности и в наше время. Этот главный труд Дулати переведен на английский, турецкий и казахский языки, еще в прошлом веке Вельяминов-Зернов перевел на русский язык части, конкретно относящиеся к истории казахов. О Дулати, его трудах и государственной деятельности писали крупнейшие русские ученые Вельяминов-Зернов, В.В.Бартольд и другие. В Казахстане стали уделять большое внимание к Дулати, также как и к другим выдающимся деятелям прошлого после "Хрущевской оттепели" и особенно после получения Республикой Казахстан независимости. Была проведена специальная конференция, посвященная его 500-летию под эгидой ЮНЕСКО. Жизнь Мухаммед Хайдара Дулати и его творчество заслуживает более углубленного изучения, а знание о нем - широкого распространения среди людей. Источник: Гл. научный сотрудник Института языкознания РАН Доктор фил. наук, профессор МГУ

НАЗАРБАЕВ НҰРСҰЛТАН ӘБІШҰЛЫ (1940), мемлекет қайраткері. Қазақстан Республикасының Түңғыш Президенті, Қазақстан Республикасы Қауіпсіздік Кеңесінің Төрағасы (1991), Қазақстан Республикасының Жоғары Әскери Қарулы Күштерінің басшысы (1992), экономика ғылымдарымың докторы (1992), профессор (1993), Халықаралық инженерлік академиясының академигі, (1993), Қазақстан Республикасының ҰҒА академигі

(1994), Ресей әлеуметтік ғылым академиясының академигі (1995), Ресей Федерация Президенті жанындағы Ресей мемлекет қызметі академиясының құрметті докторы, Ломоносов атындағы ММУ мен Әл-Фараби атындағы ҚазМҰУ-дің құрметті профессоры, Белоруссияның Ғылым Академиясының қурметті мүшесі. «Қазақстанның егемен мемлекет ретінде дамуы мен қалыптасу стратегиясы» (1992), «Нарық және Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық дамуы» (1994), «XXI ғасыр табалдырығында» (1996), «Еуразиялық кеңістік: интеграциялық потенциал мен оның жүзеге асырылуы» (1994), «Тарих толқынында» (1999) және тағы басқа ғылыми еңбектердің авторы. Қазақстан Республикасының және бірқатар шетел ордендерімен, оның ішінде "Алтын қыран" (1993) ордені және көптеген медальдармен марапатталған.

НАЗАРБАЕВ НУРСУЛТАН АБИШЕВИЧ (1940), государственный деятель, Первый Президент Республики Казахстан. Председатель Совета Безопасности РК (1991), Верховный Главнокомандующий Вооруженными Силами РК.

(1992),    доктор экономических наук (1992), профессор (1993), академик Международной инженерной академии (1993), академик НАН РК (1994), академик Российской академии социальных наук (1995), почетный доктор Российской академии государственной Службы при Президенте РФ, почетный профессор МГУ им. Ломоносова, КазНУ им. Аль-Фараби, почетный член Академии наук Республики Беларусь. Автор научных трудов: "Стратегия становления и развития Казахстана как суверенного государства" (1992), "Стратегия ресурсосбережения и переход к рынку" (1992), "Идейная консолидация общества - как условие прогресса Казахстана" (1993), "К обновленному Казахстану через углубление реформ, общенациональное согласие" (1994), "Рынок и социально-экономическое развитие Казахстана" (1994), "Евразийское пространство: интеграционный потенциал и его реализация" (1994), "На пороге XXI века" (1996), "Рынок и социально-экономическое развитие Евразийского Союза: идеи, практика, перспективы", «В потоке истории» (1999), «В эпицентре мира» (2002) и другие. Награжден рядом государственных орденов и медалями РК и зарубежных страң среди них орден "Аптын кыран"

(1993).    Экономические, социальные и политические реформы в Казахстане, осуществляемые под руководством и непосредственном участии Президента РК Н.Назарбаева как политика, ученого и стратега в исторически короткий период развития имеют позитивные результаты, способствуют достойному вхождению Казахстана в Мировое сообщество.

САҚАУ МӘУКЕУЛЫ - (1798-1875) - XIX ғасырдағы қазақ ақындық өнерінің өкілі, белгілі айтыс ақыны. Жас шағында музыкаға әуес болып, елең шығарған, айтыстарға қатысып, өзінің тапқырлығымен танылған. Өкінішке орай, бізге жеткені тоғыз өлеңі мен бес айтысы ғана. Сақаудың айтыстары өткірлігімен, шынайылығымен бағалы (Жәмішбаймең Бегінтаймен, Тәті және Тоғжан қызбен айтыстары). М.О.Әуезов, Сақаудың Тоғжанмен айтысын жоғары бағалаған. Көптеген шығармаларын Шоң би, Торайғыр би, Саржан төреге арнаған. Бірқатар шығармалары «Бес ғасыр жырлайды» жинағына енген.

СҮЙІНБАЙ Аронұлы (1815—1898) — қазақ ақыны, айтыс онерінің жуйрігі. Халық қамын көздеген Өтеген, Қарасай, Сураншы, Саурық батырлар туралы дастандар шыгарган. Қатаган ақынмен, Тезек төремен айтыстары мәлім. Оның шешендік нақылдары, болыс, билерге арнаган Мақсутқа», «Қасымга», «Жетісу билеріне» және тагы басқа өлеңдері бар. «Менің пірім — Суйінбай, Сөз сөйлемен сыйынбай...» деп Жамбыл Жабаев жыр бастарда үнемі сыйынып отырган. Ол батырлык, эпостың тамаша жыршысы да болды. Мухтар Омарханулы Әуезов оган: «Суйінбай — Жетісу ақындарының алтын діңгегі» деп бага берген. Қай шыгармасында да Суйінбайдың ақыңдық тапқырлыгы, турашылдыгы, қайсарлыгы айқын керініп отырады. 

СУЮНБАЙ (1815-1898) Аронулы — казахский акын, непревзойденный мастер айтыса. Написал поэмы, посвященные защитникам народа батырам Утегену, Карасаю, Суранши, Саурыку. Популярны в народе его айтысы с акыном Катаганом и торе Тереком. Широко известны его красноречивые изречения. посвящения волостным правителям и биям («Максуту», «Касыму», «Биям Семиречья») и другие стихи. Великий поэт Жамбыл Жабаев перед выступлением всегда выражал почтение Суюнбаю строками: «Мой кумир — Суюнбай, Слово беру смело...». Он был замечательным воспевателем героического эпоса. Высокую оценку творчеству Суюнбая дал Мухтар Омарханулы Ауэзов: «Суюнбай — залотое ядро акынов Семиречья».